Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

10.10.2018

Nieba - niebiosom - niebiosach

Proszę o pomoc – jak odmienia się wyraz "niebo" w liczbie mnogiej?
1. M. nieba D. niebios C. niebiosom B. niebiosa N. niebiosami Msc. niebiosach W. nieba
2. M. nieba D. nieb? C. niebom? B. nieba? itd.

Poprawna jest wersja numer 1. Rzeczownik "niebo" ma tylko mianownik liczby mnogiej, który jest używany ekspresywnie, np. Wielkie nieba!, O nieba! W pozostałych przypadkach gramatycznych (dopełniacz, celownik itd.) używa się odpowiednich form odmiany rzeczownika "niebiosa".

Poradnia

04.10.2018

Który spójnik wybrać?

Czy użycie „lub" w zdaniu: „Jest tam wiele atrakcji, na przykład zjeżdżalnia lub basen" jest poprawne? Czy powinnam użyć „czy" zamiast „lub"? I czy poprawnym byłoby użycie „i" („Jest tam wiele atrakcji, na przykład zjeżdżalnia i basen"), jeśli atrakcji jest dużo więcej niż wymienione przykłady?

Zdanie „Jest tam wiele atrakcji, na przykład zjeżdżalnia lub basen" nie jest poprawne, ponieważ spójnik „lub" oznacza wzajemne wyłączanie się wyrazów, które spaja. Podobnie niefortunne jest użycie spójnika „czy".
W drugim zdaniu podanym w mejlu („Jest tam wiele atrakcji, na przykład zjeżdżalnia i basen") został użyty spójnik „i", który łączy wyrazy, dzięki czemu zdanie zyskuje na poprawności i staje się zrozumiałe. Wymiennie można użyć spójników „oraz", „a także". Na większą liczbę atrakcji wskazuje w zdaniu wyrażenie przyimkowe „na przykład".

Poradnia

03.10.2018

Potrzebujecie frytek? Dostarczamy frytki!

Bardzo proszę o wyjaśnienie wątpliwości odnośnie zdania:
„Pracujemy dzień po dniu, na całym świecie, po to, by dostarczyć Ci najwspanialsze frytki".
Czy konstrukcja „dostarczyć najwspanialsze frytki" jest prawidłowa, czy nie powinno być w tym zdaniu „dostarczyć najwspanialszych frytek"? Przecież dostarcza się nie wrażenia tylko wrażeń...
I jeszcze jedno pytanie: czy prawidłowo powinno pisać się „potrzebuję pięciu frytek" czy „potrzebuję pięć frytek"?

Prawidłowa jest konstrukcja "dostarczyć najwspanialsze frytki". Ma Pani rację, że dostarcza się wrażeń, dostarcza się również radości, wspomnień itd., ale w połączeniu z "wrażeniami" i "frytkami" czasownik "dostarczyć/dostarczać" wymaga innej składni. W wypadku frytek, które są rzeczownikiem konkretnym, obowiązuje składnia: dostarczyć kogo, co (biernik). Z kolei w połączeniu z rzeczownikami abstrakcyjnymi (wrażenia, radość) obowiązująca składnia ma postać: dostarczyć kogo, czego (dopełniacz). Stąd różnica: dostarczyć frytki, masło, chleb, ale dostarczyć wrażeń, wspomnień, radości.
Przy okazji Pani wątpliwości możemy polecić Wielki słownik języka polskiego, który jest dostępny on line (www.wsjp.pl). Oprócz znaczeń słownik podaje również kolokacje i informacje o składni poszczególnych form.
Czasownik "potrzebować" ma składnię (rekcję) dopełniaczową: potrzebować kogo, czego. W związku z tym prawidłowa konstrukcja ma postać „potrzebuję pięciu frytek".

Poradnia

03.10.2018

Grigory jak ... Henry!

Chciałam zapytać o pisownię imienia Grigory w dopełniaczu. Jest to imię rosyjskiego pianisty od lat występującego na Zachodzie i w związku z tym tak właśnie go piszemy.

Męskie imię Grigory odmieniane jest według wzoru przymiotnikowego (tak jak przymiotnik). Sposób oraz wzory odmiany imion i nazwisk omawia "Wielki słownik poprawnej polszczyzny" pod red. Andrzeja Markowskiego (końcowa część słownika). Słownik podaje także pewien zasób imion, który pomaga w odmianie innych, zbudowanych w podobny sposób. W wypadkach sprawiających kłopot warto korzystać ze słowników i zawartych w nich propozycji. Jest to nieocenione źródło informacji.
Stosując zasadę analogii, można wywnioskować, że imię Grigory, które jest obcego pochodzenia (oraz zakończone na -y) będzie odmieniać się tak samo jak Henry, również obcego pochodzenia (również zakończone na -y). Odmiana imienia Henry znajduje się w wymienionym słowniku. Zatem w dopełniaczu przyjmie postać Grigory'ego, dokładnie tak samo jak: Henry'ego, Gregory'ego, Jerry'ego itp.

Poradnia

02.10.2018

Kooperacja czy współpraca?

Proszę o poradę. Interesuje mnie słowo kooperacja i jego synonimy: współpraca i współdziałanie. Czy słowo kooperacja i jego synonimy można używać zamiennie w każdej sytuacji? Czy też tylko w przypadku działalności zawodowej, gospodarczej, naukowej itp. Np. czy poprawne będzie sformułowanie: "dzieci w piaskownicy kooperowały przy budowie zamku z piasku"?

To prawda, że słowa "kooperacja", "współpraca" i "współdziałanie" są synonimami. Jednak "kooperacja" jest używana w węższym zakresie niż pozostałe wyrazy, ze względu na nacechowanie oficjalne (teksty naukowe, publicystyczne, specjalistyczne itd.). Dlatego też w wypowiedzi potocznej (np. "dzieci w piaskownicy...") "kooperacja" jest stylistycznie nieuzasadniona i zaburza stylistyczną jednorodność wypowiedzi. Lepiej użyć nienacechowanych synonimów: "współpraca", "współdziałanie", a w wypadku form czasownikowych np. "robić coś wspólnie, razem" (np. "dzieci w piaskownicy razem budowały zamek z piasku").

Poradnia

01.10.2018

Nawra. Pałac nawrzański czy ...?

Proszę o rozstrzygnięcie poniższej kwestii.
Mieszkam w Nawrze (od: Nawra). Przymiotnikiem miejscowym będzie zatem: "nawrzański" czy "nawrzyński"?
Jedna z poradni odpowiedziała, że "nawrzański"; w wielu źródłach tekstowych historycznych i prasowych odnalazłem wersję "nawrzyński". Dzisiaj odnalazłem urywek z tekstu pomorskiego historyka ks. A. Mańkowskiego, który używa formy "nawrzyński".
Czy możliwe jest, aby obie wersje były poprawne? W jednym z nekrologów (z 1911 roku) odnalazłem również wersję "nawrzeński", ta forma - przeczuwam - jest niepoprawna.

Forma przymiotnika od danej nazwy miejscowej zależy od kilku czynników. Po pierwsze, trzeba uwzględnić miejscowy zwyczaj używania określonej postaci przymiotnika, który wynika m.in. z okoliczności historycznych, pochodzenia nazwy Nawra. I w tym zakresie Pan jest ekspertem i zna Pan zapewne odpowiedź.
Po drugie, w przymiotnikach od nazw miejscowych (geograficznych) o strukturze głoskowej podobnej do nazwy Nawra i zakończeniu na -a najczęściej występuje sufiks -ański (rabczański, istebniański, odrzański, spartański). Analiza użyć przymiotnika od nazwy Nawra w różnych tekstach wskazuje na częstsze występowanie formy "nawrzański", a rzadsze "nawrzyński". Wobec powyższego można przyjąć, że obydwie formy są poprawne i mogą być używane jako warianty.
Z kolei jeśli wziąć pod uwagę starsze formy przymiotnika, o których Pan pisze, to trzeba zaznaczyć, że nie zawsze decydują o kształcie formy przymiotnika używanego współcześnie. Podlegają one zmianom wraz z rozwojem języka i ograniczeniem wpływu podłoża gwarowego.


Poradnia

30.09.2018

Osobisty - bardziej osobisty czy osobistszy?

Interesuje mnie zasada stopniowania przymiotnika „osobisty”? Czy można zastosować w przypadku tego słowa stopniowanie proste i stworzyć słowo „osobistszy”? I dlaczego tak/nie?

Przymiotnik "osobisty" stopniuje się w sposób opisowy (analityczny) z użyciem form "bardziej", "najbardziej", np.: "bardziej osobisty", "najbardziej osobisty".
Wybór takiego sposobu stopniowania zależy od postaci fonetycznej przymiotnika. Jego temat fleksyjny jest zakończony na grupę spółgłosek "st", która utrudnia stopniowanie proste ("osobistszy").

Poradnia