Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Słownictwo

13.02.2018

Przymiotnik od nazwy miejscowej Podhorce

Prosiłabym o odpowiedź na nurtujące mnie pytanie. Jaką formę ma przyjąć przymiotnik od nazwy Podhorce? W literaturze używa się nazwy „zbroja typu podhorskiego". Będę wdzięczna za odpowiedź.

Domyślamy się, że chodzi o Podhorce na Ukrainie. Pochodzenie rzeczownika Podhorce wskazywałoby na pochodny od niego przymiotnik „podhorecki” (i w takiej postaci często występuje). Forma ta jest uzasadniona rozwojem języka, a ściślej – rozwojem jerów (rekonstrukcję historyczną pomijamy). Zdarzają się także formy „podhorski” (rzadsze), które nie odpowiadają językowemu rozwojowi rzeczownika Podhorce. Nie można ich jednak kwalifikować jako błędne. W wypadku nazw mających za sobą pewną historię i określone znaczenie w kulturze ważne jest również ich zwyczajowe funkcjonowanie (uzus), utrwalone w przekazach ustnych i pisemnych. Nazwy funkcjonujące w literaturze przedmiotu przyjmuje się za zweryfikowane pod względem frekwencyjnym, poprawnościowym, uzualnym, merytorycznym. Można dodać, że połączenie „zbroja typu podhorskiego” występuje obocznie z „zbroja typu podhoreckiego”.

Poradnia

12.02.2018

Eufemizmy czy wulgaryzmy?

Bardzo proszę o informację: czy nieuprzejme słowo „kurde” jest partykułą wzmacniającą, czy też wulgaryzmem? Osobiście zakwalifikowałbym to wyrażenie jako wulgarne, ale nie mam co do tego pewności. Zastanawia mnie także pochodzenie tego słowa. Może Państwo wiedzą coś na ten temat?

Zgłaszane przez Pana wątpliwości jednoznacznie rozstrzygają słowniki języka polskiego: kurde euf. „rodzaj przekleństwa” (http://sjp.pwn.pl/slowniki/kurde.html). Zatem kurde to eufemizm, czyli złagodzona wersja – ale jednak – wulgaryzmu. Współcześnie, głównie w polszczyźnie potocznej, nadużywany jest w funkcji swoistego „przerywnika”, który wyraża różne emocje, najczęściej negatywne.
Zwykle eufemizmy tworzy się przez podobieństwo brzmieniowe do mocnych wulgaryzmów, które są przez nie zastępowane. Cechę taką posiada właśnie kurde, gdyż zachowuje tę samą grupę spółgłosek początkowych. Dotyczy to także innych eufemizmów, które wchodzą do tej samej serii, co kurde, np. kurcze, kurka. Przede wszystkim jednak decydująca jest możliwość wyrażenia przez mówiącego emocji, także chęć żartobliwego zabarwienia wypowiedzi – stąd pojawiają się znaczeniowo nielogiczne rozwinięcia eufemizmów, np. kurde felek, kurcze blade, kurka wodna.

Poradnia