Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Nazwy własne

14.10.2021

odmiana nazwy jedlnia-letnisko

Szanowni Państwo,
proszę uprzejmie o pomoc w ocenie poprawności językowej odmiany nazwy (miejscownika) mojej rodzinnej miejscowości "Jedlnia Letnisko". Jest to wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Jedlnia-Letnisko. Na lokalnym forum internetowym regularnie podnoszona jest ta kwestia, gdyż rodowici mieszkańcy (różne pokolenia, począwszy od osób, które edukację podstawową rozpoczynały w latach 60. XX w, a skończywszy na tych, którzy rozpoczynali ją kilka, kilkanaście lat temu) skłaniają się ku wersji, że drugi człon nazwy miejscowości, według tego, co wpajano im w szkole, jest nieodmienny (i w miejscowniku brzmi: Jedlni Letnisko, a nie: Jedlni-Letnisku), jest wyjątkiem od reguły, według której obydwa człony nazwy miejscowości są odmieniane (w Skarżysku-Kamiennej, w Rucianem-Nidzie, w Rabce-Zdroju, w Środzie Wielkopolskiej itp.). Rozstrzygnięcia problemu nie ułatwia fakt, że tablice informacyjne na budynkach użyteczności publicznej podają: Ochotnicza Straż Pożarna w Jedlni-Letnisko, Publiczna Szkoła Podstawowa w Jedlni-Letnisko itd. przykład: https://pspjedlnia.edupage.org/ [1]
Chciałabym poprosić o pomoc w rozwiązaniu tej kwestii bądź wskazanie rzetelnych źródeł pozwalających określić, która forma jest poprawna i - jeśli to możliwe - z jakiego powodu mogła powstać rozbieżność wersji, dotycząca miejscownika nazwy Jedlnia-Letnisko.
Z poważaniem.

Obydwa człony nazwy Jedlnia-Letnisko odmieniają się, wobec czego nie można mówić o odstępstwie od reguły i nieodmienności drugiego członu. Podana nazwa miejscowa ma postać zestawienia, jego części odmieniają się tak jak pojedyncze wyrazy: Jedlnia oraz Letnisko. Zasady odmiany nazw miejscowych podaje między innymi Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN (red. Andrzej Markowski). Sposób odmiany nazw miejscowych poświadczony jest również w Urzędowym wykazie nazw miejscowości (http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.pdf), w którym widnieje forma dopełniacza: Jedlni-Letniska.
Trudno nam podać przyczynę rozbieżności, o których Pani pisze. Wszystko wskazuje na to, że są to warianty nazwy powstałe w lokalnym środowisku. Na marginesie można dodać, że nazwa miejscowa o podobnej budowie: Żarki-Letnisko jest bez problemu odmieniana przez lokalną społeczność, co znajduje odbicie na stronach internetowych związanych z tą miejscowością.

Poradnia

14.10.2021

Mezoregion gór świętokrzyskich

Szanowni Państwo,
jak poprawnie zapisać, „Kielce leżą w mezoregionie Gór Świętokrzyskich” czy „Kielce leżą w mezoregionie Górach Świętokrzyskich”? Kluczem jest, by w tym zdaniu użyć słowa
objaśniającego „mezoregion”, zważywszy na fakt, że Góry Świętokrzyskie jako mezoregion nijak się mają do Gór Świętokrzyskich jako gór, które przychodzą na myśl jako pierwsze
i zapewne jedyne.
Dziękuję za odpowiedź.

Wyraz mezoregion nie należy do słownictwa ogólnego, tak więc jego użycie w tekście niespecjalistycznym jest dyskusyjne. Trzeba bowiem postawić sobie pytanie, czy będzie przez odbiorcę, który nie ma wiedzy specjalistycznej z geografii fizycznej właściwie odebrane, czy będzie miało walor „objaśniający”, o którym Pan wspomina.
Aby odpowiedzieć na pytanie o poprawną budowę składniową, należałoby więc w pierwszej kolejności precyzyjnie określić znaczenie słowa mezoregion, jego typowy zakres użycia, połączenia z innymi wyrazami, które wskazują na składnię tego typu połączeń (pozwalają ją ustalić). Nie mamy wiedzy specjalistycznej, niemniej wydaje się, że mezoregion należy do grupy określeń typu megaregion, makroregion, region. A zatem można użyć konstrukcji: „Kielce leżą w mezoregionie Gór Świętokrzyskich", „Kielce leżą w obrębie mezoregionu Gór Świętokrzyskich". Konstrukcja „Kielce leżą w mezoregionie Górach Świętokrzyskich" nie jest gramatycznie poprawna.

Poradnia

14.10.2021

Pisownia nazwy Solny Gród (Bochnia)

Dzień dobry, mam pytanie odnośnie pisowni Solny Gród. Często miasto Bochnia jest tak nazywane. Czy powinno pisać się to wyrażenie od wielkiej litery? Dziękuję za pomoc.

Do tego typu połączenia peryfrastycznego, które Pani podaje możemy odnieść zasadę pisowni, która mówi, że: „Wielką literą można zapisać nazwy pospolite użyte w funkcji nazw własnych osób i miejsc” (Zasady pisowni i interpunkcji online: ttps://sjp.pwn.pl/zasady/91-18-34-Nazwy-pospolite-uzyte-w-funkcji-nazw-wlasnych-osob-i-miejsc;629411.html). Pisownia wielką literą nie jest więc obligatoryjna, ale możliwa. Gdy mamy do czynienia z nazwą o charakterze utrwalonym, powtarzalnym w obiegu wielka litera jest jak najbardziej uzasadniona, zgodna ze zwyczajem społecznym (uzusem). W wypadku nazwy Solny Gród zapis wielką literą poświadczają też użycia tej nazwy np. w tekstach medialnych dostępnych w zasobach internetowych.

Poradnia

13.10.2021

Zapis nazwy platformy edukacyjnej

Dzień dobry,
proszę uprzejmie o radę w sprawie pisowni nazwy platformy edukacyjnej. Zgodnie z zasadami nazwa platformy powinna być pisana wielką literą, np. Learning Apps w kontekście: Uczniowie korzystają z platformy edukacyjnej Learning Apps.
Tymczasem w scenariuszach lekcji spotykam się z zapisem: "uczniowie korzystają z platformy learning apps / learningapps /Learning apps / Learning Apps....". Uważam, że tylko poprawny jest zapis Learning Apps. w powyższym zdaniu. Jeśli używam nazwy platformy, np na stronie www. learningapps.com, wtedy jako element adresu piszę małą literą
i razem - learningapps. Bardzo proszę o poradę językową.
Serdecznie pozdrawiam.

Zgodnie z normą wzorcową nazwa własna Learning Apps powinna być zapisana dużą literą. W scenariuszach lekcji - jako tekstach pisanych, oficjalnych - ta zasada zapisu nazw platformy powinna znaleźć zastosowanie. Słusznie też Pani zauważa, że jako część adresu strony nazwy tego typu zapisywane są małą literą.

Poradnia

09.04.2021

Jak wymawiać nazwę plemienia Kiowa?

Szanowni Państwo,
czy dopuszczalna jest wymowa nazwy indiańskiego plemienia Kiowa po polsku jedynie - "kiowa", a niepoprawna jest wymowa "kajoła"?
Z poważaniem

Reguły wymowy obcych nazw własnych nie są jednoznaczne: mogą być one wymawiane z nawiązaniem do wymowy oryginalnej albo do polskiej, bliższej ich zapisowi. Czynnikami, które należy brać pod uwagę są m.in.: stopień przyswojenia nazwy obcej, istnienie w języku polskich odpowiedników. Jeśli chcemy pozostać przy wymowie obcej, trzeba najpierw prawidłowo ustalić język, z jakiego wywodzi się dana nazwa i zastosować właściwe reguły fonetyczne. W wypadku nazwy Kiowa należy wziąć przede wszystkim pod uwagę to, czy określony sposób wymowy pozwoli na identyfikację tego plemienia, na skojarzenie wymowy z odpowiednim plemieniem. Kierując się tymi zasadami, należałoby stosować wymowę bliską oryginalnej, czyli na gruncie języka polskiego nazwa etniczna Kiowa będzie wymawiana jako [kajoła].

Poradnia

09.04.2021

Wymowa nazw plemion: Odżibwejowie, Czipewejowie

Szanowne Panie,
jak lepiej wymawiać wyrazy "Odżibwejowie" i "Czipewejowie" - czy ze środkowym "w", czy "ł"?
Z wyrazami szacunku

Nazwy plemion (etnonimy) Odżibwejowie i Czipewejowie są polskimi odpowiednikami form obcych: Ojibwa i Chippewa. W literaturze przedmiotu nazwa Odżibwejowie występuje również w innej spolszczonej postaci – Odżibuejowie i jest wymawiana z u niezgłoskotwórczym po głosce b (jak w wyrazie auto). Spolszczone nazwy, które Pan przytacza, wymawiane są zgodnie z ich zapisem literowym, ze spółgłoską w.

Poradnia

07.04.2021

Odmiana nazwy miejscowości Moczyły

Dzień dobry,
Mam pytanie dotyczące odmiany przez przypadki nazwy miejscowości Moczyły.
Jak prawidłowo odmienić w dopełniaczu nazwę tej miejscowości?
Bardzo proszę o odpowiedź.
Pozdrawiam

Poniżej podajemy pełną odmianę nazwy miejscowości Moczyły:
M. Moczyły, D. Moczył, C. Moczyłom, B. Moczyły, N. Moczyłami, Msc. Moczyłach.
Dopełniacz o postaci Moczył notuje Urzędowy wykaz nazw miejscowości publikowany na stronach gov.pl. Takiej formy dopełniacza używa się też w tekstach oficjalnych (np. prasowych) i mniej oficjalnych (np. w ogłoszeniach). W komunikacji nieoficjalnej spotyka się również formę dopełniacza Moczyłów.
Przy ustaleniu końcówki dopełniacza nazwy Moczyły bierzemy pod uwagę wskazania urzędowego wykazu nazw miejscowych.

Poradnia