Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Nazwy własne

03.04.2019

Czy odmieniać nazwisko Balina?

1) Witam. Bardzo proszę o pomoc w odmianie nazwiska Balina - dyplom dla Hanny Balina czy Hanny Baliny. Użytkownik nazwiska twierdzi, że jego nazwisko się nie odmienia, osoba wypisująca dyplom przeciwnie. Podobne stanowisko zajmuje użytkownik nazwiska Wenderlich (mężczyzna). Dziękuję za pomoc.
2) Nazwisko Washington jest rzeczownikiem własnym czy pospolitym?

1) Rację ma osoba wypisująca dyplomy. Zgodnie z zasadami odmiany nazwisk żeńskich zakończonych na samogłoskę -a nazwisko żeńskie Balina odmienia się jak rzeczownik rodzaju żeńskiego zakończony w mianowniku liczby pojedynczej na -a (np. malina) i ma w dopełniaczu postać Baliny. Zatem na dyplomie powinien znaleźć się zapis o postaci "dla Hanny Baliny".
Odmienne jest również męskie nazwisko Wenderlich. Odmienia się jak analogiczny rzeczownik rodzaju męskiego, zakończony na -ch np. mnich. Zatem na dyplomie można zapisać formę: "dla ....... Wenderlicha".
Zdarza się (i to często), że nosiciele nazwisk są przekonani o nieodmienności nazwiska. Tymczasem zasady poprawności językowej są jednoznaczne: nazwiska odmieniamy, w przeciwnym razie popełniamy rażący błąd - może warto przytoczyć taki argument w dyskusji z nieprzekonanymi. Wspomnianą zasadę ogólną oraz zasady szczegółowe zawiera między innymi "Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN" pod redakcją Andrzeja Markowskiego.
2) Wszystkie nazwiska, a także imiona, są nazwami własnymi. Również nazwisko Washington. Nazwa własna wskazuje daną osobę, obiekt, miejsce i odróżnia od innych (Malinowski, Marta, Wawel, Gdańsk).

Poradnia

28.03.2019

Liczba mnoga nazwiska "Sandowicz"

Dzień dobry, przejdę do pytania: jeśli rodzice ucznia nazywają się Sandowicz, to czy imiona i nazwisko rodziców ucznia powinno się zapisać w arkuszu ocen ucznia jako: Joanna, Andrzej Sandowicz czy Joanna, Andrzej Sandowiczowie?
Czy dopuszczalna w użyciu jest forma Państwo Sandowicze?

W przypadku nazwiska osób będących małżeństwem możliwe są dwie formy: Joanna, Andrzej Sandowiczowie lub Joanna, Andrzej Sandowicz.W arkuszu ocen, który ma charakter oficjalny i zawiera określone dane, proponujemy umieścić jako formę bardziej odpowiednią i zgodną ze zwyczajem przestrzeganym w tekstach urzędowych: Joanna, Andrzej Sandowicz.
Forma Sandowicze jest niepoprawna pod względem fleksyjnym. Norma języka ogólnego wymaga użycia końcówki -owie w M. l. mnogiej dla nazwisk typu rzeczownikowego (Sandowiczowie, Karwalowie, Sapiehowie) lub końcówki -y (-i) w nazwiskach typu przymiotnikowego (Kowalscy, Zimni). W języku ogólnym nie używa się końcówki -e w mianowniku l. mnogiej nazwisk.


Poradnia

22.03.2019

Jaką postać ma przymiotnik od nazwy Łąkie?

Szanowni Państwo, jak powinien brzmieć przymiotnik od nazwy miejscowej Łąkie (gmina Lipka)? Czy winno być łąkowskie czy łąckie?
Chciałbym poprosić o pomoc w poprawnej interpretacji w nazwie "Łąkowskie Stowarzyszenie RAZEM w Łąkiem". Tu jest wpis do KRS:
http://www.krs-online.com.pl/lakowskie-stowarzyszenie-razem-w-lakiem-krs-10146430.html Czy tu też nie powinno być Łąckie?
Gdy szukałem interpretacji znalazłem też inne stowarzyszenie "STOWARZYSZENIE BRACTWO ŁĄKOWSKIE " https://rejestr.io/krs/368279/stowarzyszenie-bractwo-lakowskie, ale tu nazwa wywodzi się od nazwy miejscowości Łąki - Łąki Bratiańskie (a nie Łąkie).

Od nazwy miejscowej Łąkie pochodzą obydwa przymiotniki: łąkowski i łącki, obydwa są poprawne pod względem językowym. Jednakże używanie określonej formy jest związane ze zwyczajem językowym (uzusem językowym) rozpowszechnionym w danej społeczności. Przymiotnik od nazwy miejscowej Łąkie (gmina Lipka) zwyczajowo przyjmuje postać łąkowski. Jest to forma utrwalona w różnego typu zapisach odnoszących się do tej miejscowości (np. Łąkowskie Święto Dwóch Jezior, Łąkowskie Stowarzyszenie Razem itd.), co wskazuje, że przymiotnik ma charakter tradycyjny, zwyczajowy i ustabilizowany wśród lokalnej społeczności. Niestety, nie udało nam się odnaleźć użyć przymiotnika łącki w odniesieniu do tej miejscowości. Niemniej użycie formy łącki jest również możliwe, ale prawdopodobnie nie jest ona stosowana w omawianym wypadku. Sądowe zapisy KRS, do których Pan się odwołuje, poświadczają, że formą odpowiednią dla Łąkie (gm. Lipka) jest przymiotnik łąkowski. W wypadku miejscowości Łąkie (również Łąki) położonej w innym miejscu Polski zwyczajowo może być używana druga z form.

Poradnia

22.03.2019

Odmiana nazwisk: Kaźmierkiewicz i Detmer

Przy wypisywaniu dyplomu dla zasłużonej rodziny nastąpiła wymiana zdań dotycząca odmiany nazwiska, pojawiły się dwie wersje:
1. dyplom dla rodziny Kaźmierkiewiczów
2. dyplom dla rodziny Kaźmierkiewicz.
Po wymianie zdań wybraliśmy wersję 1. (byłem jej zwolennikiem), gdyż to nazwisko odmienia się jak rzeczownik rodzaju męskiego (osobowy). Słusznie? Która wersja jest poprawna? Proszę o pomoc.
Czy użytkownik nazwiska może wymagać pisowni nieodmiennej, gdy, gdy nazwisko jest odmienne?
Rozumiem, że nazwisko Detmer podlega tym samym zasadom, a więc: zapraszam K.D. Detmerów, idę z K.D. Detmarami, o Detmerach, itd.?

Istotnie, nazwisko Kaźmierkiewicz jest odmienne, wzorem jest odmiana rzeczowników męskich w liczbie pojedynczej i mnogiej (np. rzeczownika piekarz). Zgodnie z tą zasadą poprawna jest forma: rodzina Kaźmierkiewiczów. Odmienność nazwisk nie podlega "negocjacjom", nieodmienność nie mieści się w normie wzorcowej. Dopuszcza się jedynie odstępstwa (nieodmienność) w tekstach urzędowych, ale takie nacechowane stylistyczne użycia (czyli kancelaryzmy) nie są zalecane w komunikacji ogólnej.
Pana przypuszczenie (przekonanie) na temat odmiany nazwiska Detmer jest słuszne - nazwiska zakończone na spółgłoskę odmieniają się według przytaczanego przez Pana wzoru.

Poradnia

27.02.2019

Jak odmienić nazwisko Szmelter, a jak Saruysz-Wolski?

1. Witam, proszę o pomoc w odmianie nazwiska Szmelter: witam pana Szmeltera czy Szmeltra?

2. Dzień dobry, mam pilne pytanie dotyczące odmiany pierwszego członu nazwiska Saryusz-Wolski. Według mojej wiedzy oba człony powinny być odmieniane (na stronach dot. herbów znalazłam informację, że nie jest to herb, lecz przydomek). Jednak sam właściciel tego nazwiska poprosił na Twitterze, by pierwszego członu "Saryusz" nie odmieniać. Jak należałoby się odnieść do takiej sytuacji?

1. Zgodnie z regułami odmiany nazwisk, Szmelter jako nazwisko słabo przyswojone w języku polskim (obcego pochodzenia), a ponadto mające określoną budowę (zakończone na -er), powinno przyjąć formę Szmeltera. Nazwiska na -er odmieniają się częściej z zachowaniem końcowego -e- (Kromer - Kromera) albo rzadziej z opuszczeniem -e- (np. Szuster - Szustra). Może się jednak zdarzyć, że zwyczajowo jest odmieniane w formie Szmeltra (zależy to m.in. od regionu, w którym mieszkają osoby o tym nazwisku; ponadto ważna jest również rodzinna tradycja odmiany nazwiska).
2. Wskazała Pani w swoim pytaniu czynniki, które bierzemy pod uwagę, rozstrzygając wątpliwości przy odmianie nazwisk dwuczłonowych męskich. Faktycznie, odmiana tego typu nazwisk wymaga sprawdzenia pierwszego członu - jeśli jest to nazwa herbowa lub zawołanie bojowe, a przy tym nie kończy się na -a, wówczas nie podlega odmianie (np. Korab-Brzozowskiego, ale: Nowiny-Konopki). Takie są zasady odmiany nazwisk dwuczłonowych. Kluczowa jest zatem kwestia ustalenia statusu nazwy Saryusz. Podaje Pani, że jest to przydomek, zatem obydwa człony nazwiska trzeba odmieniać.
W sytuacji braku pewności co do pochodzenia pierwszego członu nazwiska (nazwa herbu, zawołanie bojowe cy też inne) wydawnictwa poprawnościowe zalecają traktowanie jej jako odmiennej.

Poradnia

05.02.2019

Masłońskie Natalin. Jadę do ...?

Szanowna Poradnio, proszę o pomoc w odmianie nazwy miejscowości Masłońskie-Natalin.

Nazwa miejscowości Masłońskie Natalin (Masłońskie-Natalin), położonej niedaleko Częstochowy, jest złożona z dwóch części i ma postać zestawienia. W wypadku tego rodzaju nazw zaleca się odmienianie jej obydwu członów. Przy ustalaniu form odmiany warto wziąć pod uwagę nie tylko normę językową, ale również uzus, czyli zastany na danym terenie zwyczaj odmiany nazwy miejscowej. Analiza uzusu przeprowadzona przez nas na podstawie miejscowych tekstów urzędowych wskazuje, że nazwa Masłońskie przyjmuje częściej postać liczby pojedynczej, rzadko liczby mnogiej. Widoczna jest także tendencja do nieodmieniania członu drugiego - Natalin, co zapewne wynika z tendencji do ekonomizacji.
Odmiana zgodna z normą językową ma postać: mianownik=biernik Masłońskie Natalin; dopełniacz Masłońskiego Natalina; celownik Masłońskiemu Natalinowi; narzędnik Masłońskim Natalinem; miejscownik Masłońskim Natalinie.

Poradnia

01.02.2019

Nie byłam Ewą, nie jestem Einsteinem - dlaczego?

Mam dla Państwa kolejne pytanie: dlaczego w piosence Edyta Górniak śpiewa "To nie ja byłam Ewą?". Dlaczego wyraz "Ewa" jest użyty w narzędniku? Normalnie mówimy "Jestem Ewa, Ania, Ela" etc.

Różnica formy gramatycznej (mianownik – narzędnik) imienia w podanych przykładach wynika najogólniej z faktu, że są one nośnikami odmiennych znaczeń i funkcji.
Konstrukcja „Jestem Ewa, Anna...” używana jest przy przedstawianiu się, wskazuje imię, jakie nosi dana osoba. Odpowiada znaczeniowo pełniejszej konstrukcji: „Mam na imię Ewa, Anna...”.
Natomiast w przykładzie „To nie ja byłam Ewą” imię nie występuje w funkcji oznaczania osoby, ale wskazuje na kogoś rozpoznawalnego o tym imieniu, kogoś, kto posiada pewne cechy. Inaczej mówiąc, wskazuje na pewne utrwalone treści kojarzące się kimś, kto nosił/ nosi jakieś imię/ nazwisko. Imię jest tu odczytywane w pewnym kontekście, w nawiązaniu do pewnej wiedzy. I tak Ewa z piosenki Edyty Górniak wywołuje skojarzenie z pramatką/ pierwszą kobietą i cechami, jakie ona posiadała (kusicielka, zła kobieta i inne). Podobnie odczytujemy znaczenie konstrukcji, w których pojawia się nazwisko znanej postaci, np.: „Uczyłem się gry na pianinie w szkole muzycznej, ale nie byłem Chopinem”, co oznacza, że nie byłem tak zdolny, nie miałem takiego talentu, jaki miał Chopin; „W czasach szkolnych nie byłem Einsteinem”, czyli nie byłem zdolny, odkrywczy, błyskotliwy jak Einstein. W takim znaczeniu uogólnionym nazwisko też zapisujemy w narzędniku.

Poradnia