Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Nazwy własne

12.10.2018

Odmieniamy nazwisko Hawarra

Zwracam się z pytaniem o to, jak odmienić nazwisko Hawarra?

Hawarra jest nazwiskiem zakończonym na -a, więc odmieniać go należy w liczbie pojedynczej jak rzeczownik rodzaju żeńskiego (np. mirra).
Zgodnie z kolejnością przypadków ma odmianę: Hawarra, Hawarry, Hawarze, Hawarrę, Hawarrą, Hawarze.
W liczbie mnogiej odmienia się według wzoru rzeczowników męskoosobowych: Hawarrowie, Hawarrów, Hawarrom itd.

Poradnia

03.10.2018

Grigory jak ... Henry!

Chciałam zapytać o pisownię imienia Grigory w dopełniaczu. Jest to imię rosyjskiego pianisty od lat występującego na Zachodzie i w związku z tym tak właśnie go piszemy.

Męskie imię Grigory odmieniane jest według wzoru przymiotnikowego (tak jak przymiotnik). Sposób oraz wzory odmiany imion i nazwisk omawia "Wielki słownik poprawnej polszczyzny" pod red. Andrzeja Markowskiego (końcowa część słownika). Słownik podaje także pewien zasób imion, który pomaga w odmianie innych, zbudowanych w podobny sposób. W wypadkach sprawiających kłopot warto korzystać ze słowników i zawartych w nich propozycji. Jest to nieocenione źródło informacji.
Stosując zasadę analogii, można wywnioskować, że imię Grigory, które jest obcego pochodzenia (oraz zakończone na -y) będzie odmieniać się tak samo jak Henry, również obcego pochodzenia (również zakończone na -y). Odmiana imienia Henry znajduje się w wymienionym słowniku. Zatem w dopełniaczu przyjmie postać Grigory'ego, dokładnie tak samo jak: Henry'ego, Gregory'ego, Jerry'ego itp.

Poradnia

01.10.2018

Nawra. Pałac nawrzański czy ...?

Proszę o rozstrzygnięcie poniższej kwestii.
Mieszkam w Nawrze (od: Nawra). Przymiotnikiem miejscowym będzie zatem: "nawrzański" czy "nawrzyński"?
Jedna z poradni odpowiedziała, że "nawrzański"; w wielu źródłach tekstowych historycznych i prasowych odnalazłem wersję "nawrzyński". Dzisiaj odnalazłem urywek z tekstu pomorskiego historyka ks. A. Mańkowskiego, który używa formy "nawrzyński".
Czy możliwe jest, aby obie wersje były poprawne? W jednym z nekrologów (z 1911 roku) odnalazłem również wersję "nawrzeński", ta forma - przeczuwam - jest niepoprawna.

Forma przymiotnika od danej nazwy miejscowej zależy od kilku czynników. Po pierwsze, trzeba uwzględnić miejscowy zwyczaj używania określonej postaci przymiotnika, który wynika m.in. z okoliczności historycznych, pochodzenia nazwy Nawra. I w tym zakresie Pan jest ekspertem i zna Pan zapewne odpowiedź.
Po drugie, w przymiotnikach od nazw miejscowych (geograficznych) o strukturze głoskowej podobnej do nazwy Nawra i zakończeniu na -a najczęściej występuje sufiks -ański (rabczański, istebniański, odrzański, spartański). Analiza użyć przymiotnika od nazwy Nawra w różnych tekstach wskazuje na częstsze występowanie formy "nawrzański", a rzadsze "nawrzyński". Wobec powyższego można przyjąć, że obydwie formy są poprawne i mogą być używane jako warianty.
Z kolei jeśli wziąć pod uwagę starsze formy przymiotnika, o których Pan pisze, to trzeba zaznaczyć, że nie zawsze decydują o kształcie formy przymiotnika używanego współcześnie. Podlegają one zmianom wraz z rozwojem języka i ograniczeniem wpływu podłoża gwarowego.


Poradnia

28.09.2018

Marekwia - Marekwii

Zwracam się z prośbą o podanie prawidłowej odmiany w dopełniaczu liczby pojedynczej nazwiska Marekwia.

Nazwisko Marekwia odmienia się tak jak rzeczownik żeński miękkotematowy "mania". W dopełniaczu liczby pojedynczej przyjmuje postać Marekwii.

Poradnia

27.09.2018

Titanic - kłopoty z wymową

Czy wypowiadając nazwę własną Titanic, można dopuścić formę Tytanik, czy zawsze należy mówić Titanik?

Pani pytanie dotyczy złożonego problemu: adaptacji fonetycznej obcych nazw własnych w polszczyźnie. Przyjęcie określonej formy wymowy często nie jest jednoznaczne, bo nakładają się na siebie zasady wymowy języka obcego i języka polskiego. Jeśli chodzi o Titanic, poprawna wymowa to: Titanik, a więc wymowa bliska zapisowi. Wymowa ta jest tylko w niewielkim stopniu zbliżona do wymowy oryginalnej, dlatego mogą pojawiać się warianty fonetyczne, do których należy forma Tytanik. Taka wymowa wynika zapewne z faktu, że w polszczyźnie grupa głoskowa „ti” występuje sporadycznie, częstsza jest grupa „ty”. Odradzamy wymowę oryginalną bądź bliską oryginalnej [tajtenik].

Poradnia

27.03.2018

Przymiotnik od nazwy Monako

Zawodnik z Polski jest zawodnikiem polskim. Zawodnik z Monako jest zawodnikiem...monakijskim? Monegaskim?

Zawodnik pochodzący z Monako to zawodnik monakijski. Przymiotniki odnoszone do krajów tworzymy najczęściej przy użyciu przyrostka -ski. W wielu wypadkach jest on rozszerzany, aby uniknąć trudnej do wymówienia grupy spółgłosek: dlatego zamiast "monakski”, "kongski” używa się form: "monakijski", "kongijski". Formy "monegaski” używa się w odniesieniu do jednego z dialektów występujących m.in. na terenie Monako.

Poradnia

27.03.2018

Sztudrowie czy Sztuderowie?

Pewna nauczycielka zwróciła się do mnie z problemem odmiany w liczbie mnogiej nazwiska Sztuder. Na zaproszeniu napisała Sztuderowie, natomiast właścicielka nazwiska przyszła do niej z uwagą, że powinno być napisane Sztudrowie. Ani Słownik JP ani publikacje w internecie nie rozwiały moich wątpliwości. Obstawiam, że obie wersje są poprawne. Będę ogromnie wdzięczna za szybką odpowiedź, popartą argumentami, które nauczyciel musi przedstawić na jutrzejszym porannym spotkaniu.

W wypadku takich nazwisk jak Sztuder, poprawne mogą być dwie oboczne formy fleksyjne, między innymi w mianowniku liczby mnogiej. Nie wszystkie nazwiska, i ich odmiana, są ujęte w słownikach, więc trudno czasami ustalić, jaka forma jest najwłaściwsza. W wypadku nazwisk mających w swojej postaci tzw. e ruchome, mogą być używane jako poprawne dwie formy nazwiska z "e" i bez "e", czyli Sztuderowie i Sztudrowie. Widać to doskonale na przykładzie nazwiska o podobnej strukturze (2 sylaby, zakończone na -er, obce pochodzenie nazwiska), np. Szuster, które w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN, pod redakcją Andrzeja Markowskiego, ma dwie wariantywne formy w mianowniku l.mn.: Szustrowie i Szusterowie. Przedstawiona analogia jest podstawą do stwierdzenia poprawności obu form nazwiska Sztuder: Sztuderowie i Sztudrowie. W wypadku odmiany nazwisk bierze się pod uwagę zwyczaj ich odmieniania, przyjęty w rodzinie jego nosicieli. Wówczas trzeba uznać ich wolę, o ile nie łamie ona zasad poprawności języka polskiego.

Poradnia