Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Składnia

29.10.2020

Czy poprawne jest wyrażenie "książka od Adama Mickiewicza"?

Coraz częściej spotykam się w recenzjach książek ze sformułowaniem "książka od Adama Mickiewicza" zamiast po prostu "książka Adama Mickiewicza". Chciałabym się dowiedzieć, czy użycie przedrostka "od" jest tutaj zasadne? Przyznam, że bardzo mnie irytuje ta konstrukcja językowa.

Rzeczywiście, konstrukcja może być irytująca. Przeglądałyśmy korpusy językowe, jednak nie notują one połączenia, o którym Pani pisze. Kwerenda internetowa również nie dała żadnych wyników. Mamy zatem do czynienia z rzadko używanym wyrażeniem, być może używanym w pewnym środowisku. Udało nam się odnotować raczej konstrukcje w rodzaju "książka od wydawnictwa (nazwa)". Wracając do tematu, użycie przyimka "od" w połączeniach "książka od kogoś (nazwisko autora)" nie jest uzasadnione. Wielki słownik poprawnej polszczyzny, podając zakres użyć przyimka "od", nie notuje możliwości tworzenia tego rodzaju wyrażeń. Można je uznać za rezultat wpływu potocznych konstrukcji, w których wskazuje się na twórcę, projektanta danego przedmiotu, np. torebka od Prady, buty od Versace, a także coraz częściej na wytwórcę artykułów żywnościowych, np. chleb od Musiorskiego (piekarnia Musiorski).

Poradnia

06.10.2020

Rodzaj rzeczownika a forma orzeczenia

Szanowni Państwo,
Moja znajoma użyła zwrotu: ,,chłopcy bawiły sie klockami". I tudzież nasunęło się pytanie, czy takie zdanie jest poprawne. Słowo ,,chłopcy" odnosiło się do dzieci, więc według znajomej zdanie zostało poprawnie sformułowane. Prosiłabym o rozstrzygnięcie sporu.
Pozdrawiam serdecznie

Z pewnością zdanie jest niepoprawne gramatycznie. Rzeczownik chłopiec jest rodzaju męskiego, co można sprawdzić w słowniku języka polskiego, który jest dostępny online: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=40431&id_znaczenia=5147254&l=4&ind=0.
Rzeczowniki tego rodzaju łączą się w liczbie mnogiej z orzeczeniem w rodzaju męskoosobowym (chłopcy bawili się, skakali itp.). Znaczenie niedorosłości w tym wypadku nie decyduje o połączeniu z orzeczeniem niemęskoosobowym (bawiły).

Poradnia

09.09.2020

Do trzech razy sztuka - przecinki

1) Dzień dobry,
Które zdanie jest poprawne?:
Czego się nauczyliśmy budując zespoły specjalistów dla korporacji oraz dlaczego to może być ważne dla Twojej firmy w okresie po Covid 19?
czy:
Czego się nauczyliśmy, budując zespoły specjalistów dla korporacji oraz dlaczego to może być ważne dla Twojej firmy w okresie po Covid 19?

2) Witam. Czy w podanym wyrażeniu przecinek został użyty poprawnie?
Nie zrozumie, kto nie stracił.
Dziękuję. Pozdrawiam.

3) Dzień dobry,
uprzejmie proszę o rozwianie wątpliwości, czy w poniższym zdaniu przecinki zostały właściwie umieszczone:
Zdobyte wykształcenie oraz wieloletnie doświadczenie w tym zakresie przekonało mnie, że sprawna i skuteczna komunikacja, budująca zaufanie i zaangażowanie odbiorcy, to klucz do sukcesu firmy.

1) Poprawniejsze pod względem interpunkcyjnym jest zdanie drugie: "Czego się nauczyliśmy, budując zespoły specjalistów dla korporacji oraz dlaczego to może być ważne dla Twojej firmy w okresie po Covid 19?". Jednak występujący w nim imiesłowowy równoważnik zdania "budując zespoły specjalistów dla korporacji" wymaga wyodrębnia przecinkiem także po wyrazie "korporacji": "Czego się nauczyliśmy, budując zespoły specjalistów dla korporacji, oraz dlaczego to może być ważne dla Twojej firmy w okresie po Covid 19?".
2) Przecinek w zdaniu "Nie zrozumie, kto nie stracił" został postawiony poprawnie. Oddziela zdanie nadrzędne "nie zrozumie" od zdania podrzędnego "kto nie stracił".
3) W podanym zdaniu przecinki mogą jak najbardziej pozostać w tych miejscach, które Pani zaproponowała. Gdyby Pani intencja komunikacyjna była nieco inna, można by opuścić przecinki wyodrębniające dopowiedzenie "budująca zaufanie i zaangażowanie odbiorcy".

Poradnia

09.09.2020

Odsetek..., czyli o uzgadnianiu form gramatycznych w zdaniu

Dzień dobry, bardzo proszę o odpowiedź, jak powinny brzmieć następujące zdania (i dlaczego):
Uwagę zwraca jednak duży odsetek badanych, którzy uważają (który uważa), że... Za takim wnioskiem przemawia także wysoki odsetek badanych mających (mający) trudność w ocenie...
Bardzo dziękuję za pomoc.

Podane zdania powinny mieć konstrukcję: Uwagę zwraca jednak duży odsetek badanych, którzy uważają, że... oraz Za takim wnioskiem przemawia także wysoki odsetek badanych mających trudność w ocenie... W obydwu przykładach kolejne części zdania odnoszą się do słowa "badanych", zarówno rozwinięta przydawka imiesłowowa ("mających trudność"), jak i zdanie podrzędne rozwijające ("którzy uważają"). W związku z tym powinny dostosować swoją formę gramatyczną do określanego słowa ("badanych") na zasadzie związku zgody. O dostosowaniu formy orzeczenia, przydawki i spójnika do "badanych" (a nie "odsetka") decyduje w głównej mierze znaczenie osobowe połączenia "odsetek badanych". Rzeczownik "odsetek" wymaga dookreślenia pod względem znaczeniowym (odsetek - czego/ kogo, np. odsetek zabytków w danym mieście, odsetek młodzieży). Charakter tego dookreślenia (osobowy - nieosobowy) jest istotny, bo znajduje odzwierciedlenie w formie gramatycznej danego orzeczenia, a także w formie gramatycznej innych określeń.

Poradnia

27.04.2020

Przeczenie

Dzień dobry,
mój dylemat dotyczy kwestii, czy w języku polskim kolokację można rozdzielić przeczeniem, a zatem czy poprawne jest zdanie
1) "Ogłoszono, że ustawa w życie nie wejdzie"; czy też poprawne jest tylko zdanie 2) "Ogłoszono, że ustawa nie wejdzie w życie."
Jeśli to możliwe, prosiłbym równocześnie o krótkie uzasadnienie (wskazanie reguły).
Z pozdrowieniami

Związki frazeologiczne mogą łączyć się z partykułą "nie", mamy wówczas do czynienia z ich dopuszczalną modyfikacją. Dylemat, o którym Pan pisze nie wiąże się z przeczeniem, ma inne źródło, jakim jest zmiana szyku czasownika w obrębie związku. W zdaniu "Ogłoszono, że ustawa nie wejdzie w życie" zachowany jest neutralny szyk zdania oraz właściwy szyk członów w zwrocie "wejdzie w życie". Umieszczenie partykuły przeczącej wewnątrz frazeologizmu przyczynia się do zmiany kolejności jego członów i zastosowania szyku przestawnego w zdaniu "Ogłoszono, że ustawa w życie nie wejdzie". Tego rodzaju szyk ("w życie nie wejdzie") wiąże się z intencją nadawcy, który chce uwypuklić pewien element zdania i położyć nacisk na jego znaczenie.
Mimo tego obydwa zdania są poprawne. Trudno jest jednak operować określoną regułą. Można jedynie wskazać, że umieszczenie czasownika na końcu zdania na ogół nie jest szykiem neutralnym (jedynie w zdaniach nierozwiniętych, które składają się tylko z podmiotu i orzeczenia, czasownik naturalnie zajmuje pozycję końcową).

Poradnia

07.04.2020

Nie dość, że ..., to jeszcze - przecinki

Dzień dobry! Moje pytanie dotyczy przecinków w zdaniu: "Ten hotel jest nie dość, że drogi, to jeszcze brudny". Czy należy postawić przecinki przed "że" oraz "to"?
Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam serdecznie.

Przecinki przed "że" i "to" są potrzebne ze względów składniowych i znaczeniowych. Wypowiedzenie jest zbudowane na bazie konstrukcji "nie dość, że …. , to jeszcze", w której przecinki wyodrębniają kolejne części składowe.

Poradnia

29.03.2020

Czego udziela minister?

Dzień dobry!
Jak należy poprawnie pisać i mówić: minister udziela dotację celową, czy minister udziela dotacji celowej ?
Dziękuję i pozdrawiam

Przedstawiona przez Panią konstrukcja powinna zawierać formę rzeczownika w dopełniaczu, a więc "minister udziela (czego?) dotacji celowej".
Przy okazji podpowiadamy, że informacje na temat składni czasowników, i nie tylko, można znaleźć w Wielkim słowniku języka polskiego online (wsjp.pl). Słownik, po otwarciu zakładki Składnia przy odpowiednim wyrazie, podaje, jakiej formy wymagają m.in. czasowniki używane w określonym znaczeniu ( https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=67941&id_znaczenia=5178300&l=26&ind=0).

Poradnia