Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Słownictwo

11.01.2021

Odmiana słowa szop

Dzień dobry,
Jak powinna brzmieć prawidłowa odmiana przez przypadki słowa "szopy" w kontekście miejsc pracy w getcie? Czy w poniższym fragmencie słowo szopów zostało prawidłowo odmienione?
"Przedstawiamy to, co – prawdopodobnie w 1944 roku - zostało z ulicy Karmelickiej. Patrzymy od strony Nowolipek w kierunku północnym. W latach 1943–1944 Niemcy spalili i zburzyli niemal całą zabudowę SZOPÓW i ulicy Karmelickiej. Ocalał jedynie budynek Szpitala Ewangelickiego, stąd oszacowanie daty wykonania zdjęcia".
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z wyrazami szacunku

Szop, czyli 'zakład produkcyjny w getcie warszawskim podczas okupacji hitlerowskiej', w dopełniaczu liczby mnogiej ma postać szopów. Użyta przez Panią w zdaniu forma szopów ma więc prawidłową końcówkę fleksyjną i jest poprawna.
W odmianie wyraz szop ma następujące formy przypadkowe w liczbie pojedynczej: M. szop, D. szopa, C. szopowi, B. szop, N. szopem, Msc. (o) szopie, W. szopie. W liczbie mnogiej: M. szopy, D. szopów, C. szopom, B. szopy, N. szopami, Msc. (o) szopach, W. szopy.

Poradnia

11.01.2021

Dziennikarz - korespondent czy wysłannik?

Dobry wieczór,
czy stosowanie wobec dziennikarzy relacjonujących z zagranicy określenia wysłannik zamiast korespondent jest poprawne?
Według SJP PWN korespondent to dziennikarz, współpracownik redakcji prasowej, radiowej lub telewizyjnej, który relacjonuje z zagranicy. Czy zatem używanie stwierdzenia wysłannik nie jest tu niewłaściwe? Czy jest szersza definicja słowa wysłannik wskazująca na nieuprawnione zastosowanie tego słowa wobec dziennikarza relacjonującego z zagranicy?
Łączę wyrazy szacunku

Wielki słownik języka polskiego podaje ogólną definicję wysłannika: `osoba wysłana dokądś w określonym celu` (www.wsjp.pl). W różnych kontekstach wysłannik jest uzupełniany określeniami wskazującymi na tego, kto wysyła dana osobę, np. wysłannik prezydenta. Możliwe są też połączenia wysłannik redakcji, wysłannik gazety itp. W tekstach medialnych te połączenia są również używane, co można zauważyć na stronach internetowych mediów (np. Wysłannik TVP Info próbował „sprowokować” uczestniczki... ; Podczas spotkania z wysłannikami największych redakcji z krajów grupy G8...) czy w przykładach z Narodowego Korpusu Języka Polskiego (wysłannik „Gazety”...; wysłannik naszego pisma...).
Bardziej utrwalona, czytelna, stylistycznie neutralna jest nazwa korespondent z określeniami precyzującymi, np. agencyjny, prasowy, radiowy, telewizyjny, zagraniczny; frontowy, wojenny itd. (www.wsjp.pl).
Niewątpliwie nazwa korespondent wyraźniej wskazuje na profesję dziennikarską, natomiast nazwa wysłannik ma szersze znaczenie i jest częściej używana w odniesieniu do osób spoza tej profesji. Ale nie zapominajmy też, że pełna ocena użycia wyrazu jest możliwa wtedy, gdy uwzględnimy kontekst i okoliczności jej zastosowania oraz zwyczaj językowy przyjęty w środowisku zawodowym.

Poradnia

09.01.2021

Czy współczesny się stopniuje?

Szanowni Państwo,
moje pytanie dotyczy przymiotnika "współczesny". Czy podlega on stopniowaniu? Zdarza się przecież, że czytamy o współcześniejszym przekładzie, współcześniejszej formie wyrazu. Spotkałam się z twierdzeniem, że takie formy są niepoprawne, a przymiotnik nie stopniuje się. Będę wdzięczna za rozwianie moich wątpliwości.
Pozdrawiam serdecznie

Przymiotnik „współczesny” ma formę stopnia wyższego o postaci „współcześniejszy” lub „bardziej współczesny”. Informację o stopniowaniu podaje między innymi Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego.

Poradnia

08.01.2021

Czy można zaaranżować kwiaty?

Szanowni Państwo,
proszę o pomoc w odpowiedzi, czy w zdaniu: "Mieszkańcy, z zachowaniem środków bezpieczeństwa, będą mogli wziąć kwiaty, przezimować je, a wiosną zaaranżować na swoim balkonie lub w ogrodzie", słowo "zaaranżować" w odniesieniu do kwiatów zostało źle użyte.
Z wyrazami szacunku

Ze znaczenia wyrazu aranżować (zaaranżować) wynika, iż w podanym zdaniu, w połączeniu z wyrazem kwiaty, nie jest on użyty właściwie. Wielki słownik języka polskiego podaje następujące znaczenie wyrazu zaaranżować: `zorganizować jakąś przestrzeń, np. mieszkanie, wystawę, obraz lub fotografię w jakiś sposób` (www.wsjp.pl). Możliwe są zatem połączenia wskazujące na rodzaj przestrzeni, np.: zaaranżować mieszkanie, otoczenie, ogród, balkon, mieszkanie itp. Kwiaty mogą być natomiast jedynie częścią, elementem aranżowanej przestrzeni.

Poradnia

08.01.2021

Znaczenie słowa atencja

Szanowni Państwo, 
jak to jest z tą atencją? Jest to „szacunek” czy „uwaga”? Chodzi mi o poprawne, właściwe znaczenie tego słowa. 
Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź.

Odpowiedź na postawione przez Panią pytanie przynoszą słowniki języka polskiego. Podajemy poniżej znaczenia wyrazu „atencja" notowane w słownikach online:
1.`szczególny szacunek, względy okazywane komuś`
(https://sjp.pwn.pl/szukaj/atencja.html),
2.`szczególny szacunek okazywany jakiejś osobie lub idei, wynikający z uznania jej za niezwykle wartościową`, `szczególne zainteresowanie, jakie wzbudza ktoś lub coś u innych ludzi' 
(https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=50012&ind=0&w_szukaj=atencja).
Znaczenia ujęte w punkcie 2. są opatrzone w słowniku kwalifikatorem książkowe, co oznacza, że wyraz może być używany jedynie w sytuacji oficjalnej, w języku pisanym, głównie w celu podniesienia rejestru stylistycznego wypowiedzi. Inne słowniki języka polskiego kwalifikują ten wyraz jako przestarzały.
Właściwe znaczenie wyrazu "atencja" odnosi się więc do szacunku, uznania, a także zainteresowania. W komunikacji potocznej, prawdopodobnie pod wpływem języka angielskiego, spotyka się użycie wyrazu atencja w znaczeniu `uwaga`. Trudno jednak  to znaczenie uznać za poprawne.

Poradnia

10.12.2020

O odmianie słowa gadzio

Poszukuję odmiany słowa gadzio, co według tradycji romskiej oznacza „nie-Roma”, osobę nienależącą do społeczności romskiej. Czy powinno być ono nieodmienne, czy może jednak "z tym gadziem", "o tym gadziu", "nie ma gadzia" itp.?

Słowo gadzio jest odmienne. Wszystkie formy przypadkowe, które Pani podała są prawidłowe. Całość odmiany wygląda następująco:
Liczba pojedyncza: M. gadzio, D. gadzia, C. gadziowi, B. gadzia, N. (z) gadziem, Msc. (o) gadziu, W. gadziu.
Liczba mnoga: M. gadziowie, D. gadziów, C. gadziom, B. gadziów, N. (z) gadziami, Msc. (o) gadziach. W. gadziowie.

Poradnia

09.12.2020

Czy naleśnik jest rzeczą?

Dzień dobry
Mam problematyczne zagadnienie, które wydaję się banalne, lecz wokół niego rozgorzał spór, którego nikt z uczestników nie
potrafił rozstrzygnąć. Graliśmy w grę "Państwa- miasta". Ostatnia kategoria, to były "rzeczy". W tejże rubryce po wylosowaniu litery
N został wpisany "naleśnik". Czy to właściwa odpowiedz? Czy naleśnik to rzecz?
Będę wdzięczny za odpowiedz. Pozdrawiam.

Z językoznawczego punktu widzenia warto spojrzeć do słownika języka polskiego i zapoznać się z definicją słowa rzecz, a następnie sprawdzić, czy naleśnik można uznać za rzecz. Polecamy niezawodny Wielki słownik języka polskiego PAN (online: wsjp.pl) i podajemy link: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=32374&id_znaczenia=5000285&l=22&ind=0
Osobno podajemy definicję słowa rzecz ze słownika:
rzecz - 1. przedmiot materialny
'każdy materialny element rzeczywistości, postrzegany zmysłami jako odrębny, zwłaszcza dający się dotknąć i wziąć do ręki'.
W świetle tej definicji naleśnik spełnia kryteria bycia rzeczą.

Poradnia