Poradnia

Pytania i odpowiedzi

Czy poprawne są wyrazy antyprawosławizm i antylitwinizm?

10.03.2021

Czy poprawne są wyrazy antyprawosławizm i antylitwinizm?

Dzień dobry.
Szanowni Państwo, skoro używamy określenia: antykatolicyzm, to czy prawidłowe jest określenie antyprawosławizm? A przy okazji: czy można użyć określenia: antylitwinizm, jako zamiennika słowa: antylitewskość? Ortograf.pl zaznacza oba określenia jako nieprawidłowe. Jeśli rzeczywiście są wadliwe, to czy dopuszczalne jest użycie ich na zasadzie słowotwórstwa?
Z góry dziękując za odpowiedź, pozdrawiam.

Aby ocenić poprawność podawanych wyrazów złożonych, należy wziąć pod uwagę zarówno poprawność podstawy słowotwórczej, znaczenie przedrostka, reguły słowotwórcze, a ponadto społeczny zwyczaj językowy (uzus) i normę językową. Nie wszystkie możliwe do utworzenia wyrazy są dopuszczane przez normę językową.
Jeśli chodzi o pierwszy przykład, sama nazwa prawosławizm nie jest poprawna, stąd nie będzie też poprawny antyprawosławizm. Przedrostek anty- można dodać jedynie do poprawnej nazwy wyznania - prawosławie. Słownik języka polskiego PWN (www.sjp.pwn) podaje m.in. takie znaczenie anty-: `pierwszy człon wyrazów złożonych mający znaczenie `przeciwdziałający, występujący przeciw, przeciwny`. Słowniki nie notują jednak nazwy antyprawosławie, byłby to więc neologizm i jego użycie w wypowiedzi musi być czytelne dla odbiorcy i uzasadnione funkcjonalnie.
Podobnie należy potraktować kolejny przykład. Jeśli chcemy wskazać na charakterystyczny dla jakiejś narodowości zbiór cech, to będzie to litewskość (jak polskość). Forma litwinizm w tym znaczeniu nie jest poprawna, ma całkiem inne znaczenie. Tym bardziej więc nieczytelna byłaby konstrukcja antylitwinizm.
Dodajmy, że wskazujemy jedynie na poprawność systemową (słowotwórczą). Autor wypowiedzi może czasem celowo (i świadomie) przekraczać normy językowe, aby osiągnąć jakiś cel komunikacyjny.

Poradnia