Poradnia

Pytania i odpowiedzi

Czy wyrażenie "jeniec Polak" jest poprawne?

13.04.2019

Czy wyrażenie "jeniec Polak" jest poprawne?

Szanowni Państwo, zwracam się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie, czy sformułowanie "jeniec-Polak" na określenie żołnierza narodowości polskiej znajdującego się w niewoli w czasie I wojny światowej, gdy nie było państwa polskiego, jest poprawne? Czy to nie deprecjonuje trochę narodowości? Czy poprawne jest pisanie "jeniec polski", skoro miał polską narodowość, choć nie było państwa? Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź.

Istotną kwestią w Pani pytaniu jest poprawność językowa, czyli zapis łączny lub rozdzielny podanego wyrażenia. Wyrażenie "jeniec Polak" powinno być zapisane bez użycia łącznika, ponieważ jego człony są nierównorzędne. Człon drugi pełni funkcję określenia członu pierwszego. Poprawne jest również wyrażenie "jeniec polski" lub "polski jeniec".
W treści pytania widoczna jest swoista interpretacja pojęcia narodowość (etniczność). Czy narodowość wiąże się jedynie z państwem? W czasie zaborów, kiedy nie istniało polskie państwo, osoby mieszkające na ziemiach polskich, o etnicznym pochodzeniu polskim, określały się jako Polacy (nie: Rosjanie, Niemcy czy Austriacy). Tę polskość definiował m.in. język polski, który był cały czas w użyciu, jak również wspólna przeszłość i kultura. Z drugiej strony warto mieć świadomość, że osoby mieszkające w jednym państwie mogą mieć różną narodowość. Zatem w państwie polskim mogą mieszkać Niemcy, Ormianie, Wołosi, Grecy itd. i osoby te nie są Polakami, tylko obywatelami państwa polskiego.
Stąd też jeniec znajdujący się w niewoli w czasie I wojny światowej, polskiego pochodzenia, mówiący w macierzystym języku polskim, jest Polakiem. Nie rozumiemy, w jakim sensie to określenie mogłoby deprecjonować narodowość?

Poradnia