Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

20.01.2021

Ośmiusetgodzinny

Witaj, ostatnio pisząc pewien tekst, miałem problem z odmianą słowa osiemset, polegał on na tym, że chciałem napisać "800 godzinnej rozgrywki", tylko zamiast liczby 800 napisać ją słownie i do tej pory mam dylemat czy napisać ośmiosetnej, osiemciosetnej, a może osiemsetnej. Nie mam kompletnego pojęcia, który wyraz jest poprawny, proszę o pomoc.
Pozdrawiam

W zapisie słownym liczebnika osiemset (w podanym połączeniu) należałoby użyć formy dopełniacza, czyli napisać: ośmiusetgodzinnej rozgrywki, podobnie jak stugodzinnej, trzystugodzinnej itd.

Poradnia

18.01.2021

Przymiotnik od nazwy miejscowej Świlcza

Szanowni Państwo,
mieszkam w miejscowości Świlcza na Podkarpaciu. Od jakiegoś czasu zaczęły funkcjonować w naszym języku dwa przymiotniki, pochodzące od nazwy naszej wsi: świlczański i świlecki. Czy mogą Państwo pomóc mi i napisać, która z powyższych form jest poprawna? Bardzo dziękuję.
Z poważaniem

Wydawnictwa poprawnościowe podają obydwie wersje przymiotnika od nazwy miejscowej Świlcza: świlczański oraz świlecki. Uznać więc trzeba, że obydwie formy są poprawne i mogą być używane. O preferowaniu jednej z form decyduje przede wszystkim miejscowy zwyczaj językowy, czyli uzus językowy. Analiza tekstów publikowanych na terenie miejscowości Świlcza (informacji urzędowych, parafialnych, ogłoszeń itd.) wskazuje, że częściej jest używany przymiotnik świlczański.

Poradnia

18.01.2021

O użyciu spójnika podczas gdy w pismach procesowych

W pismach procesowych prawnicy stawiają zarzuty. Ich konstrukcja pozostaje podobna, bez względu na to, czy są one stawiane w apelacji (odwołanie się do sądu drugiej instancji) czy kasacji (skorzystanie z tzw. nadzwyczajnego środka zaskarżenia w celu przedstawienia orzeczenia sądu do kontroli w Sądzie Najwyższym). Bardzo często spotyka się formułę PODCZAS GDY.
Przykład nr 1: Zarzucam obrazę prawa materialnego, mianowicie art. 278 k.k. poprzez uznanie oskarżonego za winnego przestępstwa kradzieży, podczas gdy, jak wynika z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, pokrzywdzony dobrowolnie wydał samochód oskarżonemu.
Przykład nr 2: Zarzucam błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę ww. wyroku, który miał wpływ na treść tego orzeczenia polegający na przyjęciu, iż oskarżony popełnił czyny wskazane w pkt I-III części opisowej wyroku oraz że działał w zamiarze bezpośrednim, podczas gdy prawidłowe ustalenia Sądu I instancji powinny prowadzić do konkluzji, iż komentarze oskarżonego nie wypełniały znamion czynów z art. 257 k.k. oraz art. 126a k.k., a mogły stanowić jedynie przejaw kontrowersyjnego poczucia humoru.
Czy taka formuła jest poprawna? Jakie inne formuły w takich przypadkach są przez Państwa zalecane?
Z poważaniem

Generalnie rozbudowany spójnik "podczas gdy" przeciwstawia treści zawarte w wypowiedzeniach, w których jest zastosowany. Jako wykładnik przeciwstawienia jest stosowany wtedy, gdy "do informacji o pewnym stanie rzeczy nadawca dodaje informację pod pewnym względem przeciwną" - taką definicję spójnika podaje m.in. Wielki słownik języka polskiego w wersji online (www.wsjp.pl). Pod względem stylistycznym kwalifikowany jest jako oficjalny, co oznacza ograniczenie zakresu jego występowania do starannych tekstów pisanych (niepotocznych) i do oficjalnych wystąpień mówionych.
Zatem pod względem gramatyczno-znaczeniowym spójnik "podczas gdy" w przytaczanych przykładach zastosowany jest poprawnie. Ponadto znajduje on zastosowanie w określonym typie tekstów prawniczych, w których - jak Pani zauważyła - jest powszechnie stosowany, ustabilizowany przez uzus (utarty zwyczaj). Tym bardziej więc użycie "podczas gdy" w tych tekstach można uznać za zasadne i czytelne dla odbiorcy.

Poradnia

16.01.2021

Zapis nazwy skamandryci

Proszę o bardzo szybką radę: skamandryci - piszemy małą literą; Skamandryci - czy dużą? Słownik Doroszewskiego podaje pisownię skamandryci, a w tekstach naukowych występuje też pisownia Skamandryci. Którą mam wybrać, pisząc pracę konkursową?
Z poważaniem

Zgodnie z zasadami ortograficznymi nazwę skamandryci piszemy małą literą. Reguła ortograficzna 20.21 (zawarta w Zasadach pisowni i interpunkcji) mówi, że nazwy członków zespołów różnego rodzaju (partii, stronnictw, zespołów artystycznych, sportowych itd.) piszemy małą literą. Taki zapis (skamandryta, skamandryci) potwierdza Słownik ortograficzny PWN (online): https://sjp.pwn.pl/szukaj/skamandryta.html, https://sjp.pwn.pl/szukaj/skamandryci.html. Ten sam zapis notuje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN (red. A. Markowski).
Poniżej podajemy link do reguły ortograficznej:
https://sjp.pwn.pl/zasady/120-20-21-Nazwy-czlonkow-partii-stronnictw-politycznych-organizacji-spolecznych-czlonkow-zespolow-artystycznych-i-sportowych-wiezniow-obozow-koncentracyjnych-itp;629442.htm

Poradnia

16.01.2021

Jakim językiem mówią prawnicy?

Szanowni Państwo,
mam dwa pytania dotyczące języka używanego przez prawników:
1. Czy słowo "sędzia" należy odmieniać rozmaicie ze względu na płeć osoby sprawującej urząd? Np. "Podaj to sędzi Malinowskiej"
czy też "Podaj to sędziemu Malinowskiej"? Moim zdaniem pierwsza wersja brzmi lepiej (nie zgrzyta różnica rodzajów), choć druga jest powszechnie stosowana w sądach - zdaje się, że przez negatywne skojarzenia z powszechnym, acz niepoprawnym, użyciem słowa "sędzina" na oznaczenie sędzi/sędziego kobiety.
2. Czy słowo "wszcząć" jest powiązane z "czynem"? Jak od "wszcząć" urobić formę przyszłą w pierwszej osobie liczby pojedynczej?
W formie niedokonanej "będę wszczynać", a czy jest forma dokonana (w praktyce mówi się, trochę żartem "wszcznę")?
Z poważaniem

Rzeczywiście, słowo "sędzina" nie jest zalecane w komunikacji oficjalnej, bo ma ono charakter potoczny (tak kwalifikowane jest w słownikach języka polskiego). Natomiast słowo "sędzia" różnicujemy w odmianie w zależności od rodzaju gramatycznego. Rodzaj męski będzie miał zasadniczo odmianę przymiotnikową, a formy żeńskie odmieniają się jak rzeczowniki (żeńskie miękkotematowe, np. skrzynia). Wzory odmiany można znaleźć np. w Wielkim słowniku języka polskiego (www.wsjp.pl), Słowniku gramatycznym języka polskiego (www.sgjp.pl) - obydwa dostępne są w wersji online. Podajemy odmianę poniżej.
Rodzaj gramatyczny żeński, liczba pojedyncza: M. sędzia, D. sędzi, C. sędzi, B. sędzię, N. sędzią, Msc. (o) sędzi, W. sędzio; liczba mnoga: M. sędzie, D. sędzi, C. sędziom, B. sędzie, N. sędziami, Msc. (o) sędziach, W. sędzie.
Rodzaj gramatyczny męski, liczba pojedyncza: M. sędzia, D. sędziego, C. sędziemu, B. sędziego, N. sędzią (rzadziej sędzim), Msc. (o) sędzi (rzadziej o sędzim), W. sędzio; liczba mnoga: M. sędziowie, D. sędziów, C. sędziom, B. sędziów, N. sędziami, Msc. (o) sędziach, W. sędziowie.
Jeśli chodzi o czasownik dokonany wszcząć w czasie przyszłym, to tworzy on regularnie formy: w liczbie pojedynczej - 1 os. wszcznę, 2 os. wszczniesz, 3 os. wszcznie; w liczbie mnogiej - 1 os. wszczniemy, 2 os. wszczniecie, 3 os. wszczną. Formy te są poprawne, choć w praktyce nieczęsto używane i zastępowane przez zacząć, rozpocząć. Czasownik wszcząć generalnie ma ograniczony zakres użycia, występuje w utrwalonych połączeniach, np. wszcząć awanturę, bunt, walkę, śledztwo, postępowanie itp.
Czasownik wszcząć nie ma bezpośredniego związku z czynem. W pracach etymologicznych ten związek jest kwestionowany.

Poradnia

16.01.2021

Jak zapisać nazwy kursów?

Dzień dobry,
jeśli można, to proszę o odpowiedź - jak zapisywać nazwy kursów. Nie potrafię znaleźć w internecie informacji, a widzę najczęściej formę zapisu z wielkich liter - na przykład: Kurs Behawiorysty Psów, Kurs Aranżacji Wnętrz. Osobiście wydaje mi się, że powinien być to zapis z małej litery: Kurs behawiorysty psów. Nie wiem, czy nazwę takiego kursu można uznać za nazwę własną. Nie potrafię znaleźć zasady, która by to wyjaśniała.
Z góry dziękuje za pomoc!

Zasady pisowni i interpunkcji (dostępne także online: www.sjp.pwn.pl/zasady) nie zawierają szczegółowej reguły odnoszącej się do nazw kursów. Najbliższa byłaby tu zasada mówiąca o pisowni nazw wielowyrazowych typu ustawa (np. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi), akcja charytatywna itp. (w wersji online to zasada 18.16). Wielką literą zapisujemy w nich pierwszy wyraz, pozostałe piszemy małą. W każdej z tego typu nazw chodzi o podkreślenie za pomocą pisowni tego, że jest to nazwa własna - indywidualna. Wydaje się, że taki charakter ma też nazwa identyfikująca określony kurs. Należałoby zatem zapisywać ją podobnie: Kurs behawiorysty psów, Kurs aranżacji wnętrz. Nie ma powodu, aby zapisywać wielkimi literami wszystkie człony nazwy.

Poradnia

15.01.2021

Czym jest, a czym nie jest drogeria?

Dzień dobry!
Czy amerykański "drug store" można tłumaczyć na polski jako "drogeria"?
Trafiłam na pogląd, że "drug store" to apteka, a polska drogeria pochodzi od przymiotnika "drogi". Nie wiem, czy chodzi o to, że każdy kosmetyk jest drogi. Jeśli nie, to "drogerią" wypadałoby nazywać tylko takie sklepy, które sprzedają kosmetyki z górnej półki. Chciałabym mówić "drogeria" na aptekę, ale nie wiem, czy tak można, a jeśli nawet można, to czy ma sens w obecnej sytuacji, kiedy to "drogerią" nazywają się sklepy z kosmetykami i perfumami (np. Hebe, Rossmann). Udało mi się znaleźć tylko jedną aptekę, która sama siebie określa jako "trzy w jednym czyli apteka, drogeria i perfumeria" (Super-Pharm). Obawiam się, że 99% ludzi po usłyszeniu "drogeria" nie pomyśli o miejscu, w którym za ladą spotkamy kogoś w białym kitlu.
Pozdrawiam serdecznie

Odpowiedź warto zacząć od wyjaśnienia pochodzenia wyrazu drogeria. Pochodzi z francuskiego słowa droguerie i nie ma związku z wyrazem drogi. Tłumaczeniami z języka angielskiego na polski nie zajmujemy się, więc nie możemy Pani udzielić precyzyjnej odpowiedzi na temat znaczenia drug store.
Słownik języka polskiego online definiuje drogerię jako ‘sklep z kosmetykami i artykułami sanitarnymi’ (sjp.pwn.pl). W Słowniku języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka znajduje się informacja, że wyraz drogeria oznacza ‘sklep z kosmetykami, niektórymi artykułami chemicznymi, artykułami sanitarnymi, materiałami opatrunkowymi i lekami dopuszczonymi do sprzedaży bez recepty’. W starszym słowniku, pod redakcją W. Doroszewskiego, definicja tego słowa jest podobna – to ‘sklep z lekami sprzedawanymi bez recept, z materiałami aptecznymi i kosmetykami’.
Z objaśnień słownikowych wynika, że nazwa drogeria nie oznacza apteki, może jedynie oznaczać sklep, w którym sprzedaje się między innymi leki i materiały apteczne (jak w Rossmannie).

Poradnia