Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Odmiana

10.10.2018

Nieba - niebiosom - niebiosach

Proszę o pomoc – jak odmienia się wyraz "niebo" w liczbie mnogiej?
1. M. nieba D. niebios C. niebiosom B. niebiosa N. niebiosami Msc. niebiosach W. nieba
2. M. nieba D. nieb? C. niebom? B. nieba? itd.

Poprawna jest wersja numer 1. Rzeczownik "niebo" ma tylko mianownik liczby mnogiej, który jest używany ekspresywnie, np. Wielkie nieba!, O nieba! W pozostałych przypadkach gramatycznych (dopełniacz, celownik itd.) używa się odpowiednich form odmiany rzeczownika "niebiosa".

Poradnia

03.10.2018

Grigory jak ... Henry!

Chciałam zapytać o pisownię imienia Grigory w dopełniaczu. Jest to imię rosyjskiego pianisty od lat występującego na Zachodzie i w związku z tym tak właśnie go piszemy.

Męskie imię Grigory odmieniane jest według wzoru przymiotnikowego (tak jak przymiotnik). Sposób oraz wzory odmiany imion i nazwisk omawia "Wielki słownik poprawnej polszczyzny" pod red. Andrzeja Markowskiego (końcowa część słownika). Słownik podaje także pewien zasób imion, który pomaga w odmianie innych, zbudowanych w podobny sposób. W wypadkach sprawiających kłopot warto korzystać ze słowników i zawartych w nich propozycji. Jest to nieocenione źródło informacji.
Stosując zasadę analogii, można wywnioskować, że imię Grigory, które jest obcego pochodzenia (oraz zakończone na -y) będzie odmieniać się tak samo jak Henry, również obcego pochodzenia (również zakończone na -y). Odmiana imienia Henry znajduje się w wymienionym słowniku. Zatem w dopełniaczu przyjmie postać Grigory'ego, dokładnie tak samo jak: Henry'ego, Gregory'ego, Jerry'ego itp.

Poradnia

01.10.2018

Nawra. Pałac nawrzański czy ...?

Proszę o rozstrzygnięcie poniższej kwestii.
Mieszkam w Nawrze (od: Nawra). Przymiotnikiem miejscowym będzie zatem: "nawrzański" czy "nawrzyński"?
Jedna z poradni odpowiedziała, że "nawrzański"; w wielu źródłach tekstowych historycznych i prasowych odnalazłem wersję "nawrzyński". Dzisiaj odnalazłem urywek z tekstu pomorskiego historyka ks. A. Mańkowskiego, który używa formy "nawrzyński".
Czy możliwe jest, aby obie wersje były poprawne? W jednym z nekrologów (z 1911 roku) odnalazłem również wersję "nawrzeński", ta forma - przeczuwam - jest niepoprawna.

Forma przymiotnika od danej nazwy miejscowej zależy od kilku czynników. Po pierwsze, trzeba uwzględnić miejscowy zwyczaj używania określonej postaci przymiotnika, który wynika m.in. z okoliczności historycznych, pochodzenia nazwy Nawra. I w tym zakresie Pan jest ekspertem i zna Pan zapewne odpowiedź.
Po drugie, w przymiotnikach od nazw miejscowych (geograficznych) o strukturze głoskowej podobnej do nazwy Nawra i zakończeniu na -a najczęściej występuje sufiks -ański (rabczański, istebniański, odrzański, spartański). Analiza użyć przymiotnika od nazwy Nawra w różnych tekstach wskazuje na częstsze występowanie formy "nawrzański", a rzadsze "nawrzyński". Wobec powyższego można przyjąć, że obydwie formy są poprawne i mogą być używane jako warianty.
Z kolei jeśli wziąć pod uwagę starsze formy przymiotnika, o których Pan pisze, to trzeba zaznaczyć, że nie zawsze decydują o kształcie formy przymiotnika używanego współcześnie. Podlegają one zmianom wraz z rozwojem języka i ograniczeniem wpływu podłoża gwarowego.


Poradnia

30.09.2018

Osobisty - bardziej osobisty czy osobistszy?

Interesuje mnie zasada stopniowania przymiotnika „osobisty”? Czy można zastosować w przypadku tego słowa stopniowanie proste i stworzyć słowo „osobistszy”? I dlaczego tak/nie?

Przymiotnik "osobisty" stopniuje się w sposób opisowy (analityczny) z użyciem form "bardziej", "najbardziej", np.: "bardziej osobisty", "najbardziej osobisty".
Wybór takiego sposobu stopniowania zależy od postaci fonetycznej przymiotnika. Jego temat fleksyjny jest zakończony na grupę spółgłosek "st", która utrudnia stopniowanie proste ("osobistszy").

Poradnia

28.09.2018

Marekwia - Marekwii

Zwracam się z prośbą o podanie prawidłowej odmiany w dopełniaczu liczby pojedynczej nazwiska Marekwia.

Nazwisko Marekwia odmienia się tak jak rzeczownik żeński miękkotematowy "mania". W dopełniaczu liczby pojedynczej przyjmuje postać Marekwii.

Poradnia

30.08.2018

Przekwitłaś czy przekwitnęłaś?

Szanowni Państwo, która forma jest poprawna: przekwitłaś czy przekwitnęłaś? Z góry dziękuję za odpowiedź.

Obydwie formy czasownika "przekwitnąć" są poprawne. Częściej używana jest forma "przekwitłaś" i z tego względu jest godna polecenia. Druga forma jest kwalifikowana w słownikach jako rzadka. Jest rzadziej używana, na co wskazuje korpus języka polskiego.

Poradnia

27.03.2018

Sztudrowie czy Sztuderowie?

Pewna nauczycielka zwróciła się do mnie z problemem odmiany w liczbie mnogiej nazwiska Sztuder. Na zaproszeniu napisała Sztuderowie, natomiast właścicielka nazwiska przyszła do niej z uwagą, że powinno być napisane Sztudrowie. Ani Słownik JP ani publikacje w internecie nie rozwiały moich wątpliwości. Obstawiam, że obie wersje są poprawne. Będę ogromnie wdzięczna za szybką odpowiedź, popartą argumentami, które nauczyciel musi przedstawić na jutrzejszym porannym spotkaniu.

W wypadku takich nazwisk jak Sztuder, poprawne mogą być dwie oboczne formy fleksyjne, między innymi w mianowniku liczby mnogiej. Nie wszystkie nazwiska, i ich odmiana, są ujęte w słownikach, więc trudno czasami ustalić, jaka forma jest najwłaściwsza. W wypadku nazwisk mających w swojej postaci tzw. e ruchome, mogą być używane jako poprawne dwie formy nazwiska z "e" i bez "e", czyli Sztuderowie i Sztudrowie. Widać to doskonale na przykładzie nazwiska o podobnej strukturze (2 sylaby, zakończone na -er, obce pochodzenie nazwiska), np. Szuster, które w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN, pod redakcją Andrzeja Markowskiego, ma dwie wariantywne formy w mianowniku l.mn.: Szustrowie i Szusterowie. Przedstawiona analogia jest podstawą do stwierdzenia poprawności obu form nazwiska Sztuder: Sztuderowie i Sztudrowie. W wypadku odmiany nazwisk bierze się pod uwagę zwyczaj ich odmieniania, przyjęty w rodzinie jego nosicieli. Wówczas trzeba uznać ich wolę, o ile nie łamie ona zasad poprawności języka polskiego.

Poradnia