Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Składnia

24.02.2021

O połączeniach: jestem zainteresowany, jestem zainteresowana

Szanowni Państwo,
chciałbym zapytać, czy wyrażenie "Jestem zainteresowany, czy..." jest poprawne, czy też poprawne jest tylko wyrażenie "Jestem zainteresowany tym, czy...". Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem

Czasownik "zainteresować" tworzy konstrukcję składniową wymagającą użycia określonych przypadków gramatycznych: zainteresować kogoś, czymś. Podobnie rzecz ma się z utworzonym od tego czasownika wyrazem pochodnym "zainteresowany". W poprawnie zbudowanym zdaniu stosuje się zatem bezpośrednią konstrukcję, np.: Jestem zainteresowany Twoim przyjściem, ofertą biura, kupnem auta, wyjazdem, zgodą na..., możliwością wizyty itp. W zdaniach złożonych podrzędnie można stosować konstrukcję „zainteresowany tym, czy”, w której zachowana jest łączność czasownika z formą narzędnika (tym).
Dodajmy, że poprawne połączenia czasownika „zainteresować”, jak i innych czasowników, można zawsze sprawdzić w słownikach języka polskiego online (np. www.wsjp.pl, hasło: zainteresować lub zainteresowany).

Poradnia

22.02.2021

Skróty w połączeniach wyrazowych

Dzień dobry.
Od kilku dni moje myśli mąci treść etykiety jednego z producentów wody mineralnej. U samego dołu głosi ona "Naturalny CO2", co - jak mniemam - w zamyśle producenta ma być odczytywane jako "Naturalny dwutlenek węgla". Wygląda to jednak dość osobliwie i zastanawiam się, czy nie jest błędem językowym (czy w takim przypadku przymiotnik nie powinien korelować rodzajowo ze wzorem chemicznym / skrótem, miast jego pełną nazwą). Byłbym niezmiernie wdzięczny za potwierdzenie lub zaprzeczenie moim domysłom.
Z wyrazami szacunku

Występujące w zdaniu CO2 traktujemy jako skrót. Związki składniowe tworzone przez skróty (a nie skrótowce w rodzaju PKO) nie są dostosowywane do ich postaci fonetycznej (ceodwa) i ewentualnego wzoru odmiany skrótu. W przykładowym połączeniu: długa ul. Powstańców (ul. jest skrótem) – przymiotnik dostosowuje swoją formę gramatyczną do pełnego wyrazu, a nie do skrótu ul. Mówimy zatem długa ulica Powstańców, a nie długi ul Powstańców. Zasada używania skrótów jest następująca: zapisujemy skrót, ale odczytujemy cały wyraz lub połączenie wyrazowe. Związki składniowe są dostosowane do cech gramatycznych pełnej nazwy, którą oznacza skrót (ul. - ulica, r. żeński). Nazwa CO2 jest skrótem nazwy dwutlenek węgla, związki składniowe należy dostosować do rodzaju gramatycznego słowa dwutlenek, czyli użyć zapisu: naturalny CO2 lub powiedzieć: naturalny dwutlenek węgla.

Poradnia

18.01.2021

O użyciu spójnika podczas gdy w pismach procesowych

W pismach procesowych prawnicy stawiają zarzuty. Ich konstrukcja pozostaje podobna, bez względu na to, czy są one stawiane w apelacji (odwołanie się do sądu drugiej instancji) czy kasacji (skorzystanie z tzw. nadzwyczajnego środka zaskarżenia w celu przedstawienia orzeczenia sądu do kontroli w Sądzie Najwyższym). Bardzo często spotyka się formułę PODCZAS GDY.
Przykład nr 1: Zarzucam obrazę prawa materialnego, mianowicie art. 278 k.k. poprzez uznanie oskarżonego za winnego przestępstwa kradzieży, podczas gdy, jak wynika z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, pokrzywdzony dobrowolnie wydał samochód oskarżonemu.
Przykład nr 2: Zarzucam błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę ww. wyroku, który miał wpływ na treść tego orzeczenia polegający na przyjęciu, iż oskarżony popełnił czyny wskazane w pkt I-III części opisowej wyroku oraz że działał w zamiarze bezpośrednim, podczas gdy prawidłowe ustalenia Sądu I instancji powinny prowadzić do konkluzji, iż komentarze oskarżonego nie wypełniały znamion czynów z art. 257 k.k. oraz art. 126a k.k., a mogły stanowić jedynie przejaw kontrowersyjnego poczucia humoru.
Czy taka formuła jest poprawna? Jakie inne formuły w takich przypadkach są przez Państwa zalecane?
Z poważaniem

Generalnie rozbudowany spójnik "podczas gdy" przeciwstawia treści zawarte w wypowiedzeniach, w których jest zastosowany. Jako wykładnik przeciwstawienia jest stosowany wtedy, gdy "do informacji o pewnym stanie rzeczy nadawca dodaje informację pod pewnym względem przeciwną" - taką definicję spójnika podaje m.in. Wielki słownik języka polskiego w wersji online (www.wsjp.pl). Pod względem stylistycznym kwalifikowany jest jako oficjalny, co oznacza ograniczenie zakresu jego występowania do starannych tekstów pisanych (niepotocznych) i do oficjalnych wystąpień mówionych.
Zatem pod względem gramatyczno-znaczeniowym spójnik "podczas gdy" w przytaczanych przykładach zastosowany jest poprawnie. Ponadto znajduje on zastosowanie w określonym typie tekstów prawniczych, w których - jak Pani zauważyła - jest powszechnie stosowany, ustabilizowany przez uzus (utarty zwyczaj). Tym bardziej więc użycie "podczas gdy" w tych tekstach można uznać za zasadne i czytelne dla odbiorcy.

Poradnia

11.01.2021

Ruchoma końcówka czasownika

Dzień dobry,
W jednym z wierszy znalazłam następujący wers: "Choć w wykształceniem bogata". Czy poprawne jest tutaj dodanie "m" do słowa wykształcenie, czy raczej powinien ten wers brzmieć: Choć w wykształcenie bogatam. Będę wdzięczna za odpowiedź.
Dziękuję i pozdrawiam

W przytaczanym przez Panią przykładzie autor wiersza wykorzystuje ruchomość końcówki czasownika "jestem" (jest-/e/m), która może się łączyć z każdym wyrazem w wypowiedzi - zależy to od inwencji piszącego. Konstrukcje takie są poprawne, choć niezbyt częste w języku ogólnym. Reguła ortograficzna (https://sjp.pwn.pl/zasady/157-42-Pisownia-koncowek-e-m-e-s-e-smy-e-scie;629502.html) podaje przykłady takich form i ich zapisu. Zaznaczyć trzeba, że dołączanie ruchomej końcówki czasownika do innego wyrazu w zdaniu cechuje pewna „nieneutralność”, stąd sprawdza się to dobrze np. w poezji.
W podanym przez Panią zdaniu dołączenie końcówki –m do wyrazu "wykształcenie" może utrudniać jego zrozumienie, między innymi dlatego, że zdanie jest bliskie znaczeniowo innej konstrukcji „Choć wykształceniem bogata”. Lepszym rozwiązaniem jest dodanie –m do „bogata”, ponieważ to ten wyraz jest integralną częścią orzeczenia imiennego – „jeste(m) bogata”. Dlatego ten właśnie wyraz (bogata) w logiczny sposób, w pierwszej kolejności, łączy się z ruchomą końcówką osobową –m, która sygnalizuje czasownik „jeste(m)”.
Uwaga ta nie odnosi się do tekstów poetyckich. Poezja rządzi się swoimi prawami.

Poradnia

10.01.2021

Jeden czy dwa przecinki?

Szanowni Państwo
Czy w zdaniu "Po drugie to przyłóżmy się do tego co piszemy. Czy po "tego" należy postawić przecinek?

Oczywiście, po słowie "tego" należy postawić przecinek, ponieważ połączenie "do tego" wprowadza kolejne wypowiedzenie - zdanie podrzędne. Przecinek można również umieścić po wyrażeniu "Po drugie", ponieważ konstrukcja zdania wskazuje na możliwość wystąpienia pauzy przed słowem "to".

Poradnia

07.12.2020

Różne przyimki w połączeniach "na Litwie", "w Portugalii"

Dzień dobry,
Mam pytanie, dlaczego mówiąc o pobycie na terytorium różnych krajów używamy różnych zwrotów? Jesteśmy "na" Litwie, Łotwie, Ukrainie, Węgrzech, ale jesteśmy "w" Belgii, Norwegii, Anglii czy Niemczech.
Będę wdzięczna za wyjaśnienie.

O użyciu przyimków "w", "na" w połączeniu z nazwami państw nie decydują względy gramatyczne, lecz semantyczne, a po części także historyczno-kulturowe. Przyjmujemy więc dziś pewien stan rzeczy, taki mianowicie, że istnieje grupa państw, z którymi łączymy przyimek "na". Są to państwa położone na wyspach (np. na Cyprze) oraz te, z którymi Polska pozostawała historycznie w bliższych relacjach, np. na Litwie, na Węgrzech. W pozostałych wypadkach stosujemy poprawnie połączenia z przyimkiem "w", np. w Hiszpanii.

Poradnia

22.11.2020

Interpunkcja w zdaniu ze spójnikiem "a"

Szanowni Państwo,
zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc w rozstrzygnięciu problemu interpunkcyjnego. Otóż czy w podanych niżej przykładach
przed spójnikiem a należy postawić przecinek, czy nie? Osobiście nigdy nie stawiam przecinka jeśli obok pojawiają się słowa między
lub pomiędzy, ale właśnie odebrałam pracę dyplomową od zawodowego korektora i we wszystkich podanych przykładach mam
dodane przecinki. Nie jestem pewna czy jest to poprawne, dlatego będę bardzo wdzięczna za pomoc.
1. Pozwoliło mi to na przedstawienie możliwych analogii występujących pomiędzy uczuciami wobec mocy magicznej a uczuciami
estetycznymi.
2. Dostrzegam pokrewieństwo pomiędzy Derridiańską nostalgią i afirmacją a wyróżnionymi przez badacza dwoma trybami
partycypacji w indyferencji.
3. (... ) nie istnieje opozycja pomiędzy wielością a jednością, tym samym a czymś innym.
4 (...) pomiędzy mitem a poezją.
itd.

Reguła ortograficzna (oznaczona w Zasadach pisowni i interpunkcji jako 90.G.1: https://sjp.pwn.pl/zasady/;629793) wskazuje, że przed spójnikiem "a" nie stawiamy przecinka, jeżeli w połączeniu z wyrazem "między" lub "pomiędzy" określa położenie lub wspólną cechę dwóch rzeczy. W zdaniach 1-3 mamy do czynienia z taką właśnie sytuacją, być może również we fragmencie zdania nr 4. W podanych zdaniach przecinka przed "a" nie stawiamy.

Poradnia